پراکنده بودن بازارهاي مصرف در جهان باعث مي‌شود تا تمرکز براي انتقال کالا از طريق يکي از روش‌هاي حمل و نقل نه تنها صرفه اقتصادي نداشته باشد بلکه حتي در مواردي امکان‌پذير هم نباشد.

اکنون کالاها از قلب آسيا به سمت آمريکاي جنوبي بارگيري مي‌شود و ترکيب روش‌هاي مختلف حمل و نقل امکان صادرات هر کالايي را از دام زنده گرفته تا دانه‌هاي قهوه فراهم کرده است.

در واقع، اين روش‌ها باعث شده تا دنيا کوچک‌تر شود و دسترسي به محصولات تمام نقاط دنيا براي مردم آسان باشد.

اما نمي‌توان محصولات و کالاها را با تکيه بر يکي از روش‌هاي حمل و نقل ريلي، هوايي، دريايي و يا جاده‌اي به دست مصرف کننده رساند؛ از همين رو حمل و نقل ترکيبي به عنوان مفهومي جديد پا به عرصه صادرات کالا گذاشته است.

در اين روش کالا از محل توليد تا بازار مصرف از طريق 2 يا چند مدل حمل و نقل جا به جا مي‌شود. مهمترين دليل استفاده از حمل و نقل ترکيبي نيز کاهش هزينه تمام‌شده و امکان رقابت‌پذيري بيشتر است.

با وجود استفاده از همه روش‌هاي حمل و نقل اما حمل و نقل دريايي را مي‌توان پاي ثابت در حمل و نقل ترکيبي دانست زيرا کشتي‌هاي باري (کانتينري و فله‌بر) امکان جا به جايي حجم بالايي کالا را با هزينه‌اي پايين‌تر از ساير روش‌ها دارد و در مسافت‌هاي طولاني به صرفه است . بنابراين بيشتر کالاها از مبدا با کشتي به بنادر مقصد مي‌رسند و از طريق يکي ديگر از روش‌ها مانند ريلي و يا جاده‌اي به شهرها منتقل مي‌شوند.

ايران هم به دليل دارا بودن نوار ساحلي گسترده در جنوب، مي‌تواند در زمينه حمل و نقل ترکيبي نقش فعالي را بازي کند.

** دور زدن تحريم ها با تکيه بر ترانزيت

در همين مورد، «ملک رضا ملک پور»، عضو هيات مديره انجمن توسعه دريا محور در گفت و گو با ايرنا با اشاره به اينکه ظرفيت ايران براي ترانزيت و ترانشيپ (تخليه و بارگيري مجدد در بندر) کالا بالاست، گفت: ايران از نظر جغرافيايي بهترين موقعيت را براي تامين اين خدمات در جهان دارد.

وي ادامه داد: البته براي اينکه اين ظرفيت را از حالت بالقوه به بالفعل تبديل کنيم نيازمند حمل و نقل ترکيبي هستيم و بايد بتوانيم در کمترين زمان ممکن کالا را از يک شيوه حمل به شيوه ديگر منتقل کنيم.

ملک پور به موقعيت چابهار اشاره کرد و افزود: اين کار نه تنها در چابهار بلکه در تمامي بنادر ايران مانند خرمشهر، بوشهر، امام خميني، شهيد رجايي و بنادر درياي خزر ايران قابل اجراست.

وي بهره‌برداري ايران از ظرفيت انتقال کالا به روش حمل و نقل ترکيبي را اندک دانست و تاکيد کرد: با توجه به تحريم کليه کشورهايي که مي‌خواهند از ايران کالا وارد کنند، زماني که به مرحله پرداخت مي‌رسند از بيم تحريم‌هاي آمريکا از معامله کنار مي‌روند.

عضو هيات مديره انجمن توسعه دريا محور با اشاره به مشکلات پيش روي صادرات ايران، گفت: از آنجا که موضوع تحريم براي کليه کالاهايي است که مبدا و يا مقصد ايران را دارند، بايد روي ترانزيت تمرکز کرد.

وي ادامه داد: اقتصاد کشورهايي مانند هند، افغانستان، آسياي ميانه و قفقاز ممکن است به دليل تحريم‌هاي آمريکا عليه ايران و موانع نقل و انتقال کالا آسيب ببيند زيرا با جا به جا شدن چابهار با بندري دورتر، هزينه تمام شده حمل و نقل افزايش پيدا مي‌کند.

ملک پور افزود: اما از آنجا که تحريم‌ها عليه ايران وضع شده، آمريکا نمي‌تواند جلوي ترانزيت کالا از مبدا و مقصدي به جز ايران را بگيرد و به همين دليل چابهار مي‌تواند در ترانزيت اين کالاها نقش داشته باشد.

** صادرات خدمات در بستر حمل و نقل ترکيبي

وي به لزوم سرعت در ارائه خدمات در چابهار اشاره کرد و گفت: چابهار مي‌تواند از اين ظرفيت استفاده کند به شرط آنکه خدمات از نظر سرعت و هزينه تمام شده معطلي کشتي و کالا را به حداقل برساند و سرعت انتقال به آسياي ميانه و کالاهاي آسياي ميانه به چابهار از طريق خطوط ريلي و يا جاده‌اي کم شود.

وي اين روش ترانزيت کالا را نوعي صادرات خدمات دانست و افزود: علاوه بر کسب درآمد در حمل و نقل ترکيبي، آثار اشتغالزايي نيز در کشور دارد.

ملک پور با اشاره به اينکه ظرفيت ايجاد شده در بخش دريايي محدود نيست، تاکيد کرد: مشکل اساسي بعد از تخليه در چابهار و انتقال به کشورهاي افغانستان و آسياي ميانه است و از آنجا که در اين مسير امکانات ريلي نداريم، فشار به جاده‌ها مي‌آيد و از آنجا که جاده‌ها توان لازم را ندارد، سرعت کاهش پيدا مي‌کند.

وي سهم حمل و نقل ريلي در ترانزيت بين‌المللي را 10 درصد عنوان کرد و ادامه داد: بايد بنادر ريلي را فعال کنيم و اين موضوع نبايد تنها در بندر چابهار مورد توجه قرار گيرد.

عضو هيات مديره انجمن توسعه دريا محور افزود: در سازمان ملل بخشي به نام کشورهاي محصور در خشکي وجود دارد . اين بخش در سال 2011 به کشورهاي جهان اعلام کرد که اگر مي‌خواهيد در زنجيره اقتصاد و لجستيک جهاني براي کشورهاي محصور در خشکي نقش داشته باشيد، برنامه خود را ارائه کنيد.

وي گفت: اين موضوع براي ايران اهميت زيادي دارد زيرا7+3 کشور محصور در خشکي اطراف ايران وجود دارند ومحتاج سواحل ايران براي رسيدن به آبهاي آزاد هستند اما ايران پاسخي به اين فراخوان نداد در مقابل ترکيه، مارات و پاکستان در اين زمينه فعالانه حضور پيدا کردند.

حمل و نقل ترکيبي در شرايطي مي تواند براي ايران درآمدزا باشد که زيرساخت‌هاي لازم از توسعه جاده‌ها گرفته تا افزايش خطوط ريلي در دستور کار قرار گيرد.

در کنار آن، ارتباط مطلوب در عرصه بين‌المللي با اولويت کشورهاي همسايه مهمترين اصلي است که يک کشور را مسيري مطلوب براي عبور کالا به جهان معرفي مي‌کند. در نتيجه تنش‌زدايي در منطقه و جهان، موفقيت ايران را در اين راه تضمين خواهد کرد.

منبع: خبرگزاري ايرنا